EM-X zorgt ervoor dat vrije radicalen geen gevaar kunnen aanrichten, maar wat zijn vrije radicalen?
Auteur: Marco Visscher
Vrije radicalen zijn een natuurlijk verschijnsel in ons lichaam. Radicalen komen vrij bij het opwekken van energie in onze cellen en ons afweersysteem maakt dankbaar gebruik van vrije radicalen om indringers en ziekteverwekkers uit te schakelen. Pas als in het lichaam teveel vrije radicalen worden aangemaakt, kunnen ze schade toebrengen aan het lichaam. Hart- en vaatziekten, reumatische artritis en diabetes zijn voorbeelden van ziekten die in verband worden gebracht met het ontstaan van teveel vrije radicalen. Vrije radicalen ontstaan tijdens oxidatie: het proces waarbij elektronen worden onttrokken aan moleculen. Oxidatie ontstaat bijvoorbeeld door elektromagnetische straling of door zonlicht, maar het bekendste – en in dit verband meest relevante – oxidatieproces ontstaat wanneer zuurstof in ons lichaam verbindingen aangaat met andere moleculen. Dat gebeurt voortdurend, bijvoorbeeld wanneer we ademhalen of bij de verbranding van voedingsstoffen.
Tijdens zo’n oxidatieproces kan een stabiel molecuul zijn natuurlijke evenwicht verliezen. Wanneer een elektron wordt onttrokken, gaan de geamputeerde moleculen –vrije radicalen – op jacht om het ontbrekende elektron te vervangen. Dat doen ze door elektronen te stelen van stabiele moleculen, die daardoor op hun beurt zélf een vrije radicaal worden. Ook komt het voor dat moleculen tijdens de oxidatie worden opgezadeld met een extra elektron. Ze zullen proberen hun overbodige elektron elders kwijt te raken. In beide gevallen komt een gevaarlijke kettingreactie op gang: een aaneenschakeling van kleine beschadigingen aan het lichaam. Het zijn de ongecontroleerde activiteiten van vrije radicalen – die ontstaan bij te veel oxidatie – die snel en veel schade kunnen aanrichten. Ze kunnen bijvoorbeeld de eiwitten in de celwand afbreken, waardoor de cel zijn beschermende kracht verliest. Ze kunnen de celwand doorboren, waardoor bacteriën en virussen gemakkelijk kunnen binnendringen. Ze kunnen de beschermingslaag rond de celkern aantasten, waardoor het genetisch materiaal beschadigd wordt. Ze kunnen het afweersysteem ondermijnen door de beschadiging van afweercellen.
Er bestaan natuurlijke stoffen die het ontstaan van vrije radicalen kunnen voorkomen: anti-oxidanten. In de volksmond wordt daar ook producten en stoffen mee bedoeld die het immuunsysteem stimuleren, maar het grootste nut van anti-oxidanten is het vermogen om oxidatie te verhinderen, waardoor vrije radicalen niet eens de kans krijgen te ontstaan. Een gezond lichaam bezit het natuurlijke vermogen om anti-oxidanten te produceren. Ook via onze voeding kunnen we anti-oxidanten tot ons nemen. Voorbeelden zijn vitamine C en E en flavonoïden die onder meer in groene thee en wijn zijn te vinden.
Ook zijn er enkele anti-oxidanten die in beperkte mate in staat zijn vrije radicalen af te vangen wanneer ze eenmaal zijn ontstaan. De meeste vrije radicalen worden opgeruimd door specifieke enzymen, zoals SOD (superoxide dismutase) en glutation. Deze anti-oxidanten kunnen de geamputeerde molecuul, die dus een vrije radicaal is geworden, van het ontbrekende elektron voorzien óf halen het extra elektron weg, zodat de molecuul weer stabiel wordt.
Bron: dit artikel verscheen in Ode nummer 64